Chào các bạn, lâu rồi minh chưa viết bài nào về điện ứng dụng. Nay có thời gian rảnh, mình xin chia sẻ với các bạn một số kiến thức thực tế về một thiết bị mà bất cứ sinh viên điện nào cũng sẽ nghe rất quen. Đó là relay (rơ-le).
Có lẽ bất kì sinh viên điện nào cũng sẽ biết relay là một dạng thiết bị đóng cắt mạch điện. Loại relay phổ biến nhất chính là relay điện từ, được dùng để ngắt một dòng điện công suất thấp hoặc ở những chỗ cần điều khiển nhiều mạch với chỉ một tín hiệu. Một loại relay khác được sử dụng để điều khiển đóng cắt các dòng điện công suất lớn hơn ở các động cơ điện hoặc các tải khác được gọi là contactor (công tắc tơ). Trong các mạch điện tử công suất thì relay không có phần chuyển động như các kiểu relay kia, mạch điện sẽ được đóng/cắt bằng các thiết bị bán dẫn. Tuy nhiên, trong nội dung bài viết này, mình muốn tập trung vào chức năng relay bảo vệ cho mạch điện khỏi những sự cố trong hệ thống điện trung/hạ thế ( quá tải, ngắn mạch…).
Bài viết này sẽ giúp bạn có một cái nhìn tổng quan về relay trong một hệ thống điện xoay chiều để bạn sẽ không phải bỡ ngỡ khi bước chân vào công việc đầu tiên sau khi ra trường.
Vì đây là bài chia sẽ kiến thức thực tế và kinh nghiệm đi làm, nên nếu bạn đang muốn tìm hiểu về lý thuyết của một phần nào đó về relay thì bạn có thể ngưng đọc tại đây vì sẽ không hề có chút lý thuyết nào đâu.
Đầu tiên, mời bạn click vào link bên dưới :
https://en.wikipedia.org/wiki/ANSI_device_numbers
Đây là danh mục các chức năng bảo vệ của relay được quy định tiêu chuẩn của IEEE ( thường gọi là I-triple-E ). Khi bạn bắt tay vào việc chọn lựa thiết bị hoặc thiết kế mạch điện, người ta sẽ ghi trong hồ sơ là “relay bảo vệ sự cố A,B,C….” mà người ta sẽ kí hiệu bằng các con số trên sơ đồ một sợi. Từ bảng quy ước này, bạn có thể tra lại và biết được chức năng đó là gì để chọn relay cho phù hợp. Thực tế thì các nhà sản xuất relay cũng kí hiệu các chức năng của relay bằng các con số nên đôi khi có thể bạn cũng không cần phải nhớ tên chức năng đó là gì, chỉ cần relay có số giống như yêu cầu là được.
Để các bạn dễ tưởng tượng, các bạn hay download bản vẽ bên dưới về :
https://drive.google.com/open?id=0BziL2Xo_-KCFQXdxTWpEZTFkTU0 ( mở bằng AutoCad nhé các bạn )
https://drive.google.com/open?id=0BziL2Xo_-KCFamhKMkYxX2Y1MHc ( đây là bản pdf )
Đây là một bản vẽ thiết kế cho một dự án thực sự. Yêu cầu đưa ra là chọn relay theo các chỉ số yêu cầu như trên. Các bạn có thể thấy bên cạnh bản vẽ là bảng ghi chú kí hiệu có liệt kệ rõ tên từng chức năng. Trong trường hợp này bạn đỡ phải tra lại trang wiki xem chức relay này tên gì.
Khi chúng ta còn đi học, có lẽ nhiều người trong chúng ta sẽ chỉ rằng mỗi relay sẽ chỉ có một chức năng bảo vệ, ví dụ quá tải, ngắn mạch…tuy nhiên thực tế trong thị trường, các nhà sản xuất thường sản xuất các relay kết hợp nhiều chức năng, và tất nhiên sản phẩm kết hợp càng nhiều chức năng thì giá thành sẽ càng đắt.
Có lẽ các sinh viên điện của chúng ta đều quá quen thuộc với các thương hiệu nổi tiếng như Schneider, Siemens, hay ABB. Mình sẽ lấy một số ví dụ từ relay Schneider để các bạn dễ nhớ, đồng thời nếu có bạn nào sắp ra trường chuẩn bị apply vào Schneider cũng có chút ít kiến thức sản phẩm công ty để trả lời J
File đính kèm bên dưới là bảng lựa chọn relay Vamp của Schneider theo chức năng.
https://drive.google.com/open?id=0BziL2Xo_-KCFV3R0NUVxelBjMEE
Các bạn hãy thử mở lại bản vẽ mà bạn đã download lúc nãy, xem lại phần ngõ ra ( to 22kV network ). Ngay ở nhánh này có một số ô vuông ghi chức năng của relay. Bạn chỉ cần quan tâm đến các ô có số thôi nhé, rồi dò tìm relay VAMP tương ứng theo bảng lựa chọn VAMP. Còn lại các ô có chữ không phải chức năng relay mà là tên thiết bị ( thường là các Ampe kế, vôn kế, đồng hồ đô công suất P-Q, đo hệ số cos phi…). Nếu bạn chịu khó tra bảng kí hiệu trong bảng vẽ và biết chút ít tiếng anh thì bạn cũng sẽ hiểu.
Thông thường mỗi nhà sản xuất đều sẽ liệt kê các chức năng của mỗi dòng relay mà mình sản xuất. Bạn chỉ cần tìm đúng file để có thể tra được thiết bị mà mình cần tìm.
Vừa rồi, mình đã giới thiệu sơ cho các bạn về relay, các chức năng, và cách chọn lựa relay trong thực tế. Tuy nhiên, đây mới chỉ là “sơ”. Nếu các bạn muốn tìm hiêu sâu hơn, hãy đọc kỹ vào từng chức năng bảo vệ vì có một số chức năng bảo vệ đòi hỏi sự phối hợp của nhiều relay chức không phải chỉ một thiết bị ( ví dụ : chức năng 25-hòa đồng bộ, hoặc chức năng 87-bảo vệ so lệch ). Nếu các bạn đã nghiên cứu và nắm rõ các chức năng này của relay, và vẫn còn muốn tìm hiểu sâu hơn, hãy tìm hiểu tiếp về các nhà sản xuất, các phụ kiện đi kèm và các chức năng mở rộng như : khả năng giao tiếp, giao thức,SCADA…Nếu bạn đã bắt đầu tìm hiểu đến đây và có ít nhiều kiến thức, chưa cần biết bạn đã tốt nghiệp rồi hay chưa, hay bạn đang là sinh viên năm mấy, bạn đã có cở sở kiến thức để đi xin việc làm rồi đấy. Hiện tại, ở ngay trong các công ty sản xuất thiết bị như Schneider, ABB, Siemens… luôn cần những người hiểu biết về các hệ thống điều khiển bảo vệ, đặc biệt là hệ thống bảo vệ bằng thiết bị của công ty, do đó, nếu bạn muốn xin việc vào các công ty trên và muốn làm việc cụ thể ở mảng relay, thì việc nghiên cứu các kiến thức mà mình vừa liệt kê ở trên chắc chắn sẽ giúp ít cho bạn rất nhiều.
Một số kiến thức thực tế dựa trên kinh nghiệm của người viết, nếu bạn nào cần thêm thông tin hoặc có góp ý thì cứ comment nhé. Hoặc nếu mọi người muốn đi sâu hơn vào một mảng nào đó, hãy cho mình biết để mình có thể viết bài tiếp nhé.
[Technicalvnplus]